‘LEVENSKUNST IN PLAATS VAN THEATER IN DE BLACK BOX’
2020 t/m 2022 Our Life in Color | 2021 Unboxing Pink | 2022 & 2023: Artist in School
Mees: “Ons eerste project onder de vleugels van VIA ZUID en Het Laagland was Our Life in Color, een inclusieve seksuele voorlichtingsvoorstelling. Voor docenten van middelbare scholen was het een welkome vervanging van hun verplichte lessen seksuele voorlichting. Als theatermaker en acteur kun je veel opener over seksualiteit praten terwijl het bij docenten de impliciete boodschap heeft dat het ongemakkelijk en spannend is.”
Anoek: “Of er wordt überhaupt geen live gesprek over gevoerd. Het wordt meestal besproken vanuit een methodeboek bij biologie en gaat vooral over voortplanting. Ik denk dat wij met Our Life in Color hebben laten zien hoe het ook kan, met meer interactie en inclusiever.
Mees: “Het format sloeg zo goed aan dat bijna iedere school vroeg of we het jaar erna opnieuw wilden komen.”
Anoek: “Als we met de voorstellingstrailer op scholen waren, pauzeerden we ook daar en dan merkten we dat veel leerlingen naar ons toe kwamen om te praten over gevoelskwesties. Doordat in de voorstelling ons persoonlijke verhaal zit verwerkt, was een vertrouwensbasis ontstaan. Dat is ook onze motivatie geweest voor Artist in School. Bovendien vonden we het onbevredigend dat we bij Our Life in Color zo weinig tijd hadden voor de nagesprekken.”
Mees: “Omdat we merkten dat de volwassenen die Our Life in Color zagen ook nauwelijks wisten hoe je over seksualiteit praat, bedachten we in coronatijd Unboxing Pink. Dit was een spel in de vorm van een installatie waarbij bezoekers op anderhalve meter afstand van elkaar zaten. Hiermee onderzochten we hoe mensen denken over seksualiteit en ontdekten we hoezeer dit is gelinkt aan identiteit en – verrassend genoeg – het kapitalistische systeem. Achteraf gezien voelde het als een compromis met corona om weer een voorstelling te maken waarbij we ons publiek eenmalig zagen, zonder door te praten over het onderwerp. Ook voelden we dat ons hart meer bij jongeren lag.”
Anoek: “Ons aanvankelijke plan om vervolgvoorstellingen te maken in de andere kleuren van de regenboogvlag, lieten we los. We realiseerden ons dat zo’n format niet de manier is waarop wij als makers dingen ter wereld willen brengen. Dit project leerde ons meer met ons gevoel mee te gaan en goed voor onszelf te zorgen.”
Mees: “Dat hadden we op de Toneelacademie niet geleerd. Daar werd je juist bekroond als een soort maakmachine. Alsof je wanneer je heel veel maakt ook succesvol bent als mens, ook al ga je er uiteindelijk zelf aan ten onder.”
Anoek: “We ontdekten dat wij niet in die mainstream willen meegaan. Het proces en het contact met mensen staan bij ons voorop, niet de voorstellingen. We zijn liever sparringpartners die met een theaterblik naar dingen kijken.”
Mees: “Eerst dachten we vooral dat we onszelf moesten profileren en heel veel kunstfondsen moesten aanschrijven, maar steeds vaker realiseerden we ons dat dit niet bij ons past. Wij willen juist dienstbaar zijn aan ons publiek of de mensen waar we mee werken, zoals op het Graaf Huyn College met Artist in School. Daar vormden we één gemeenschap en zijn we gaan werken op basis van gesprekken en een zienswijze in plaats van vanuit de ambitie om per se iets goeds te maken en positieve recensies te ontvangen.”
Anoek: “Het gaat ons veel meer om levenskunst in plaats van theater maken in een black box. Alle theatraliteit zit al in het leven en daar creëren wij een podium voor.”
Mees: “Hoewel we de kunstsector in algemene zin soms als toxisch en ego-gericht hebben ervaren, was dat bij onze samenwerkingspartners Het Laagland en VIA ZUID totaal niet het geval. Sinds ons afstuderen heeft VIA ZUID ons heel erg geholpen zowel inhoudelijk als praktisch de weg te vinden. We kregen vertrouwen, een netwerk en lesjes relativering. Doordat VIA ZUID al achter ons stond, is ook Het Laagland aangehaakt. Samen hebben zij het creatieve proces in ons hoofd opengebroken en ons geholpen bij onze wens om meer intentie-gedreven te werken in plaats van ons te schikken naar de hokjes en vinkjes van de kunstwereld.”
Anoek: “Vanuit een gedeelde nieuwsgierigheid en basisvertrouwen in elkaar stapten we naar het Graaf Huyn College met ons plan voor Artist in School. Onze onderzoeksvraag was: hoe kunnen we door middel van theater het emotionele welzijn van leerlingen of misschien wel een hele school verhogen? Het Graaf Huyn College wist ook niet of het ging helpen, maar ze wisten wel dat ze een probleem hadden omdat leerlingen sinds corona niet meer om konden gaan met hun gevoelens en er bijvoorbeeld veel meer paniekaanvallen waren. Het was zo mooi dat iedereen ervoor openstond om het te gaan proberen en dat het project financieel gelijkwaardig werd ondersteund door Het Laagland, VIA ZUID, de school en de gemeente Sittard-Geleen.”
Anoek: “We zijn een heel schooljaar drie dagen per week op de school aanwezig geweest in onze Receptie van het Gevoel, wat tevens het kopieerhok was. Eén dag per week hadden we een thuiswerkdag. Op de achtergrond waren Het Laagland en VIA ZUID aanwezig als we behoefte hadden om te sparren.”
Mees: “Waar we eerst dachten dat we ons gingen verzetten tegen de structuur van school, merkten we al snel dat we er juist gebruik van konden maken. Zo konden we een roostermaker vragen om een presentatiemoment in het rooster te zetten en dan hadden we opeens honderd leerlingen als publiek. Alle projecten, van workshops tot een expositie tot een schoolsafari, zijn ontstaan doordat we met mensen gingen praten. In eerste instantie waren wij iets meer de bedenkers, omdat veel mensen nog niet begrepen wat we nou precies deden op school, maar na een tijdje kwamen ze zelf met vragen en ideeën naar ons toe. Leerlingen gingen bijvoorbeeld briefjes uitdelen voor de silent disco, een teamleider zette ons in voor het thema burgerschap en onze productieleiders werden de leerlingen die moeilijk meekwamen in de les. Zo raakten steeds meer mensen betrokken, omdat ze het leuk vonden en omdat ze vertrouwen in ons hadden.”
Anoek: “Het was mooi hoe we de opening naar kwetsbaarheid konden vinden. Er was bijvoorbeeld een docente Duits die in een van onze projecten vertelde over opgroeien met een drugsverslaafde moeder. Dat maakte veel indruk. Niet alleen bij leerlingen die zich erin herkenden, maar ook bij leerlingen en personeel die zagen dat door het delen van haar persoonlijke verhaal haar kwetsbaarheid haar kracht werd.”
Mees: “De onderlinge openheid ontstond vooral door met alles wat we op dat moment waren daar te zijn, dus door niet in een bepaalde functie te zitten, maar op een gelijk niveau te staan met iedereen, ongeacht leeftijd of functie.”
Anoek: “En door fysiek nabij te zijn. We gingen met leerlingen lunchen, liepen mee naar lessen, maakten prullenbakken leeg, stonden voor de klas en volgden lessen. Zo doe je mee met iemands dagelijkse leven zonder dat je het gevoel geeft dat je iets komt halen.”
Anoek: “We hebben het project nu doorgegeven aan twee andere theatermakers. Het hangt niet aan ons als personen vast; het gaat juist om een mindset en visie die je met z’n allen ontwikkelt. Ook andere scholen hebben inmiddels interesse getoond. Tegelijkertijd vinden ze het spannend, want je laat mensen op een hele intieme manier toe en daar zijn vertrouwen en openheid voor nodig.”
Mees: “Uiteindelijk zou het heel mooi zijn als Artist in School vanuit de onderwijssector zelf wordt gedragen en niet meer afhankelijk is van de cultuursector.”
Anoek: “De vaardigheden van theatermakers zijn belangrijk voor het überhaupt goed functioneren van de samenleving. Wij zijn getraind om fijngevoelig te zijn voor alles om ons heen en weten hierdoor hoe we mensen met elkaar kunnen verbinden, of dat nu in een voorstelling, op een school, een zorgboerderij of tijdens een etentje is.”
Inez Derksen, artistiek directeur van Het Laagland: “Anoek en Mees kwamen vier jaar geleden binnen als hemelbestormers die de wereld wilden veranderen. Waar ze in het begin nog erg dachten vanuit het medium theater, bevroegen ze steeds vaker hun eigen overtuigingen. Ze gingen meer naar zichzelf én de ander luisteren en ontwikkelden zich tot echte mensenmakers.
Samen met VIA ZUID hebben we hen een bedding kunnen geven waarin ze, mede dankzij hun eigen openheid, in hun vorm zijn kunnen vallen. Hun idealisme is in die vier jaar veel effectiever geworden en zeer betekenisvol voor de nieuwe wegen en vormen die nodig zijn voor theater en kunst. Zoals kinderen de leermeesters kunnen zijn van hun ouders, zo waren Anoek en Mees dat ook voor ons. Bij de nieuwe editie van Artist in School hebben we ook veel aan wat zij hebben geopend. We geven de nieuwe makers mee dat het niet gaat om ‘moeten maken’, maar dat aanwezig zijn en vragen stellen vanuit een kunstenaarsblik al genoeg is.
Als Anoek en Mees net zo trouw aan zichzelf blijven als de afgelopen jaren, verwacht ik dat zij in de toekomst nog ontzettend veel mensen in beweging gaan brengen.”
Dit interview werd begin 2024 gehouden door Maaike Frencken als terugblik op de periode dat Anoek en Mees makers waren bij VIA ZUID. Het verscheen ook in ons jaarverslag 2023.