‘Dit is wat opera eigenlijk is’
2018 MZUNGU | 2020 MTOTO
Nienke Nasserian Nillesen: “Toen ik in 2016 afstudeerde aan het Fontys Conservatorium (muziektheater klassiek) met mijn solo MASAI, wist ik niet dat dat het eerste deel van een autobiografisch drieluik zou worden. Die eerste solo vertelde over mijn zoektocht: hoe pas ik als klassiek zangeres bij mijn familie van de Masai in Tanzania, waar mijn vader stamhoofd is? Persoonlijke verhalen verweefde ik met klassieke muziek en Afrikaanse liederen. Na die voorstelling kreeg ik vaak de vraag: En hoe zit het dan met je moeder? Hoe komt een Venlose terecht in Tanzania? Die vraag beantwoordde ik met de volgende voorstelling MZUNGU.
Waar ik bij MASAI vanwege eindexameneisen nog vastzat aan de klassieke aria’s, kon ik in MZUNGU het experiment aangaan. Door de ondersteuning van VIA ZUID was er budget om de blessings van mijn vader op nieuw gecomponeerde muziek te zetten. Daardoor heb ik mijn makerschap verruimd. Bij MTOTO zette ik nog een stap verder naar elektroakoestische muziek en werkte ik met een looping systeem, waardoor ik op een nieuwe manier met mijn stem kon experimenteren.
Door het maken van deze voorstellingen heb ik geleerd om mijn ideeën te communiceren naar anderen. Ook weet ik nu beter wat voor mensen ik in mijn team nodig heb. Daarnaast heb ik me in het schrijven ontwikkeld. Toen ik bij het schrijven van MTOTO moeite had om toon en kern te vinden, tipte Jackie regisseur Silke van Kamp (ook VIA ZUID-maker) als schrijfbegeleider. Dat proces heeft me doen inzien dat het zin heeft om tijd te nemen voor het schrijven, te schaven, om je verhaal te vinden. Ook het proces met componist Evelien van den Broek was waardevol, omdat ze zo goed meedacht: de hele voorstelling is doorgecomponeerd, waardoor tekst en muziek elkaar versterken.
De verschillende maakprocessen daagden me uit om buiten mijn comfortzone te stappen. Ik heb geleerd om knopen door te haken, keuzes te maken en meer leiderschap te tonen.
De ondersteuning van VIA ZUID was heel belangrijk. Ze hielpen me met subsidieaanvragen, waardoor ik nu tools in handen heb, en zijn een superfijne sparringpartner. Ze zijn heel betrokken en kwamen naar repetities kijken toen ik écht even niet meer wist waar ik stond.
Ook hun netwerk heeft veel voor me betekend: ik ben in contact gekomen met Intro in Situ, Opera Zuid, Evelien en Silke. Doordat VIA ZUID mij goed kent en luistert naar mijn behoeftes, weten ze heel goed wie bij mij past. Daardoor heb ik nu een klein team om me heen verzameld waarop ik vertrouw en waarop ik verder kan bouwen.
Misschien was de leerzaamste ontdekking wel dat werken vanuit een groot maatschappelijk thema voor mij niet de ingang is. Bij MTOTO liep ik helemaal vast, omdat het over racisme moest gaan. Totdat ik dat losliet en terugkeerde naar mijn persoonlijke verhaal: de dualiteit die ik ervaar met mijn witte opvoeding, terwijl mensen mij als zwart zien. Vanuit daar maak ik een maatschappelijk thema – onvermijdelijk racisme – bespreekbaar. Ik weet nu zeker dat het persoonlijke verhaal mijn motor is; dat zet mijn verbeelding aan.’
Waut Koeken, intendant Opera Zuid: “Met haar gedrevenheid, eerlijkheid en initiatief raakte Nienke me in ons eerste gesprek over MTOTO meteen. Ze vertelt een belangrijk verhaal en zoekt op een fantastische manier de grens van het extreem persoonlijke en het collectieve op. Mijn hart ging – en gaat – sneller slaan van de manier waarop ze klassieke muziek verbindt met invloeden uit Afrikaanse muziektheatervormen en nieuwe composities.
Ik heb Nienke ontzettend zien groeien. Ze heeft gebruik gemaakt van de coaching en ondersteuning die we haar boden betreffende organiseren, plannen en produceren. Ze vroeg om advies en legde hulpvragen voor. Ook heb ik een mooie artistieke ontwikkeling gezien: naast haar intuïtieve werkwijze beheerst ze nu ook andere technieken.
In de toekomst gaat haar veelzijdigheid haar een mooie carrière bieden. Als klassiek geschoolde operazangeres kan ze uitvoerend werken, maar daarnaast is ze ook een maker die zelf projecten initieert en voortdurend zoekt naar nieuwe vormen om een verhaal te vertellen. Opera wordt vaak geassocieerd met klassieke, elitaire, westerse kunst, maar Nienke laat zien dat muziektheater universeel is, in tal van periodes, culturen, tijden en vooral: nieuw en van nu. Na het zien van MTOTO reageerde het publiek met: ‘Ja, dít is opera. Dit is wat opera eigenlijk is.’
Dit interview werd begin 2021 gehouden door Annet Bremen (schrijfster en voormalig VIA ZUID-maker) als terugblik op de periode dat Nienke Nasserian Nillesen maker was bij VIA ZUID.